De relatie tussen een codex en AI — zowel letterlijk als symbolisch. Hieronder de twee belangrijkste invalshoeken:
1. Historische en letterlijke betekenis van ‘codex’
Een codex is een oude vorm van boek: een verzameling beschreven bladzijden gebonden in een omslag, zoals wij nu een boek kennen. In de oudheid was dit een revolutie t.o.v. de boekrol, omdat het sneller bladeren, ordenen en terugvinden van informatie mogelijk maakte. Het werd een drager van kennis, wetten, religie en cultuur.
Relatie met AI:
AI-modellen, zoals GPT, zijn ook kennisdragers — digitale ‘codices’ — die door miljoenen documenten zijn getraind en fungeren als een gecomprimeerd geheugen van de menselijke beschaving. Net zoals codices informatie conserveerden en verspreidden, verzamelt, ordent en reproduceert AI diezelfde informatie op een nieuwe, dynamische manier.
2. Codex als ‘regelsysteem’ of ‘ethische code’
In bredere zin wordt ‘codex’ ook gebruikt voor ethische of juridische codes — zoals de Codex Hammurabi of de Code of Conduct.
Relatie met AI:
AI roept ethische vragen op die om een nieuwe codex van principes vragen: denk aan privacy, transparantie, bias, autonomie. Er zijn al diverse initiatieven zoals de EU AI Act, OECD AI Principles en Asilomar AI Principles, die fungeren als een soort moderne AI-codex. In sciencefiction (zoals Asimov’s Three Laws of Robotics) is de ‘codex’ een set gedragsregels voor AI — een poging om technologie te binden aan menselijke waarden.
3. Symbolische en culturele relatie
De ‘codex’ vertegenwoordigt in veel mythische of religieuze contexten het idee van verboden kennis, openbaring, macht — denk aan de Codex Gigas of de Codex Vaticanus. AI wordt in hedendaagse cultuur ook zo benaderd: als orakel, geheimschrift of verboden boek.
In kunst en theorie wordt AI steeds vaker gezien als de digitale opvolger van de codex:
Geen passieve kennisdrager, maar een actieve interpretator. Geen statisch boek, maar een levend systeem dat vragen kan beantwoorden.
Conclusie
De relatie tussen een codex en AI is diep en gelaagd:
Codex
AI
Fysieke drager van kennis
Digitale processor van kennis
Gestructureerd, geordend
Dynamisch, generatief
Brengt regels, waarden over
Moet volgens regels, waarden werken
Revolutie in kennisoverdracht
Nieuwe revolutie in informatiegebruik