Van Nice-to-Have naar Wettelijke Verplichting

De definitie van AI-geletterdheid voor juristen en advocaten, zoals benadrukt door uitgeverij SDU en de juridische sector, gaat verder dan alleen technische kennis. Het wordt steeds meer gezien als een nieuwe beroepsvereiste die wettelijk verplicht wordt door de Europese AI-Verordening (AI Act).

Wat is AI-Geletterdheid Volgens de AI Act?

Sinds 2 februari 2025 is AI-geletterdheid niet langer vrijblijvend, maar een wettelijke verplichting onder artikel 4 van de Europese AI-Verordening. De verordening definieert AI-geletterdheid in artikel 3(56) als: “vaardigheden, kennis en begrip die aanbieders, gebruikers en getroffen personen in staat stellen, rekening houdend met hun respectieve rechten en verplichtingen, een geïnformeerde toepassing van AI-systemen te maken, evenals bewustwording te verkrijgen van de kansen en risico’s die kunnen voortvloeien uit dat gebruik.” Artificialintelligenceact.eu

Voor de juridische sector betekent dit concreet dat advocaten, juristen en anderen die AI-systemen gebruiken of ermee werken, over voldoende kennis moeten beschikken om deze tools verantwoord, kritisch en ethisch in te zetten.

De Praktische Realiteit voor Nederlandse Advocaten

De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) erkent dat AI een onvermijdelijke realiteit is geworden in de advocatuur. Zoals de NOvA stelt in haar recente publicaties: “Advocaten kunnen generatieve AI nu al inzetten bij onder andere het schrijven van concepten, het analyseren van documenten, het doorzoeken en analyseren van rechtspraak, het omzetten van spraak naar tekst en administratieve ondersteuning.” Nederlandse Orde van Advocaten

De Orde heeft daarom een projectgroep Digitalisering & AI ingesteld die zich bezighoudt met voorlichting aan de balie en het ontwikkelen van richtlijnen voor verantwoord AI-gebruik.

Meer dan Technische Vaardigheden

Volgens Joris Krijger, Ethics & AI Officer bij De Volksbank en techniekfilosoof, omvat AI-geletterdheid veel meer dan alleen het kunnen bedienen van AI-tools. In een recent interview benadrukte hij dat het gaat om “het vermogen van medewerkers om AI-systemen kritisch te evalueren en te begrijpen hoe AI werkt. Weten wat het kan en wat het niet kan zodat medewerkers ermee om kunnen gaan op een manier die verantwoord is en die past bij de organisatiewaarden.” Advocatie.nl

Kerncomponenten van AI-Geletterdheid voor Juristen

AI-geletterdheid voor juridische professionals bestaat uit verschillende lagen:

1. Technische Basiskennis

• Begrip van hoe AI-systemen functioneren
• Kennis van mogelijkheden en beperkingen van verschillende AI-tools
• Vaardigheden in het formuleren van effectieve prompts

2. Ethische en Juridische Aspecten

• Bewustzijn van bias en discriminatierisico’s in AI-systemen
• Kennis van privacy- en geheimhoudingsverplichtingen bij AI-gebruik
• Begrip van aansprakelijkheidsvraagstukken rond AI-gegenereerde output

3. Kwaliteitscontrole en Verificatie

• Vermogen om AI-output kritisch te beoordelen
• Herkenning van “hallucinaties” en onjuiste informatie
• Validatie van juridische informatie uit AI-bronnen

4. Professionele Verantwoordelijkheid

• Inzicht in hoe AI-gebruik zich verhoudt tot de kernwaarden van de advocatuur
• Transparantie naar cliënten over AI-gebruik
• Waarborging van de kwaliteit van juridische dienstverlening

Branchespecifieke Ontwikkelingen

De juridische sector loopt voorop in het ontwikkelen van gespecialiseerde AI-oplossingen. Lefebvre Sdu heeft met GenIA-L de eerste Europese generatieve AI-oplossing speciaal voor juristen gelanceerd, gebaseerd op gevalideerde juridische bronnen. Dit illustreert de groeiende erkenning dat AI-tools specifiek afgestemd moeten zijn op de behoeften en eisen van de juridische praktijk. Emerce

Praktische Stappen voor Advocatenkantoren

Om te voldoen aan de AI-geletterdheidsvereisten kunnen advocatenkantoren de volgende stappen nemen:

Organisatieniveau:

• Ontwikkeling van AI-beleid en -richtlijnen
• Implementatie van training- en opleidingsprogramma’s
• Instelling van governance-structuren voor AI-gebruik
• Reguliere evaluatie en bijscholing van medewerkers

Individueel niveau:

• Deelname aan gespecialiseerde AI-trainingen voor juristen
• Praktijkervaring opdoen met juridische AI-tools
• Ontwikkeling van kritische beoordelingsvermogen
• Bijblijven van ontwikkelingen in AI en recht

De Toekomst: Permanent Leren

AI-geletterdheid is geen eenmalige vereiste, maar vereist continu leren en bijscholing. De technologie ontwikkelt zich razendsnel, en nieuwe juridische kaders en best practices ontstaan voortdurend. Zoals het congres “AI en de jurist anno 2025” benadrukt: “De Europese AI-verordening (AI Act) stelt dat iedereen die binnen of namens een organisatie met AI werkt, over voldoende AI-geletterdheid moet beschikken.” Iuris Legal

Conclusie

AI-geletterdheid is voor juristen en advocaten geëvolueerd van een interessante ontwikkeling naar een fundamentele beroepsvereiste. De Europese AI-Verordening maakt dit vanaf februari 2025 wettelijk verplicht, maar de praktische noodzaak bestond al veel langer.

Voor de juridische professie betekent dit dat AI-geletterdheid nu onlosmakelijk verbonden is met professionele competentie, ethische verantwoordelijkheid en kwaliteit van dienstverlening. Advocaten en juristen die deze ontwikkeling omarmen en zich adequaat voorbereiden, kunnen niet alleen voldoen aan hun wettelijke verplichtingen, maar ook hun effectiviteit en toegevoegde waarde voor cliënten significant verhogen.