ASML is een uniek bedrijf in de wereld van chipmachines, en er zijn weinig bedrijven die echt “gelijkwaardig” zijn in termen van hun specifieke technologie en marktdominantie. Echter, er zijn wel bedrijven die actief zijn in de bredere halfgeleiderindustrie en die complementaire of concurrerende rollen spelen:
Bedrijven vergelijkbaar met ASML (in de zin van prominente spelers in de halfgeleiderindustrie, maar vaak in andere niches):
- Andere machinebouwers voor de halfgeleiderindustrie:
- Applied Materials: Een grote speler die machines levert voor verschillende stadia van het chipproductieproces, zoals depositie, etsen en metrologie. Ze zijn dus breder actief dan ASML, dat zich voornamelijk richt op lithografie.
- KLA Corporation: Gespecialiseerd in procescontrole en meetinstrumenten voor chipfabricage, cruciaal voor het waarborgen van de kwaliteit en nauwkeurigheid van chips.
- Tokyo Electron (TEL): Een Japanse concurrent die ook machines levert voor diverse stappen in de chipfabricage, waaronder depositie en etsen.
- ASM International (ASMI): Een Nederlands bedrijf dat zich richt op apparatuur voor dunne-film depositie, een cruciale stap in het maken van chips. ASML is overigens ontstaan uit een joint venture van ASM International en Philips.
- BE Semiconductor Industries (Besi): Een ander Nederlands bedrijf dat zich richt op assemblage- en verpakkingsoplossingen voor chips, een latere fase in het productieproces.
- Directe concurrenten in lithografie (hoewel met minder geavanceerde technologie dan ASML’s EUV):
- Canon: Van oudsher een belangrijke speler in lithografiemachines, maar zij hebben de sprong naar EUV (Extreme Ultraviolet) technologie, de nieuwste generatie, niet gemaakt zoals ASML.
- Nikon: Net als Canon een traditionele speler in lithografie, maar eveneens achter ASML geraakt op het gebied van EUV.
- Huawei (met een opkomende, hoewel nog onbewezen, EUV-concurrent): Er zijn signalen dat Huawei in China werkt aan een alternatief voor EUV, maar het is nog afwachten of dit op termijn een serieuze bedreiging zal vormen voor ASML’s dominante positie.
- Chipfabrikanten (de klanten van ASML): Dit zijn bedrijven die de chips daadwerkelijk maken met behulp van ASML’s machines. Ze zijn dus niet gelijkwaardig qua product, maar wel van cruciaal belang in de keten. Denk aan:
- TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company): De grootste onafhankelijke chipfabrikant ter wereld.
- Samsung: Een grote chipfabrikant die zowel geheugenchips als geavanceerde logische chips produceert.
- Intel: Een toonaangevende chipfabrikant, bekend van processoren.
- Chipdesigners: Bedrijven die de chips ontwerpen, maar deze niet zelf fabriceren. Denk aan:
- Nvidia
- Qualcomm
- Broadcom
- ARM
- AMD
- NXP Semiconductors (een ander prominent Nederlands bedrijf in de halfgeleiderindustrie)
Waarom Nederland zich zo heeft kunnen profileren met de ASML machines:
De dominante positie van ASML en daarmee Nederland in de chipindustrie is het resultaat van een combinatie van factoren: - Vroege start en strategische visie: ASML is in 1984 ontstaan als een joint venture tussen Philips en ASM International. Er was een vroege erkenning van het belang van lithografie voor de toekomst van de halfgeleiderindustrie.
- Continue en gigantische investeringen in R&D: ASML heeft decennia lang, zelfs in moeilijke tijden, enorme bedragen geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling. Met name de ontwikkeling van de EUV-technologie heeft miljoarden gekost en meer dan 19 jaar in beslag genomen. Dit heeft geleid tot technologische doorbraken die de concurrentie niet heeft kunnen evenaren.
- Unieke EUV-technologie: ASML is de enige speler ter wereld die de Extreme Ultraviolet (EUV) lithografiemachines kan leveren voor massaproductie. Deze machines zijn essentieel voor het produceren van de meest geavanceerde en kleine chips, die nodig zijn voor moderne smartphones, AI, cloud computing en andere high-tech toepassingen. Zonder deze machines kunnen chipfabrikanten de meest geavanceerde chips niet maken.
- Samenwerking en ecosysteem (Brainport Eindhoven): ASML is niet op zichzelf staand. Het bedrijf heeft een sterk ecosysteem van toeleveranciers en kennisinstellingen om zich heen opgebouwd in de Brainport Regio Eindhoven. Bedrijven als ZEISS (Duitsland), dat cruciale spiegels en lenzen voor EUV levert, zijn integraal onderdeel van dit succes. Deze samenwerking is van vitaal belang voor de productie van de uiterst complexe machines.
- Overheidssteun en fiscaal klimaat: Hoewel ASML een commercieel bedrijf is, heeft het in het verleden (vooral in de beginfase) ook geprofiteerd van overheidssteun en Europese subsidies. Ook het Nederlandse belastingklimaat (denk aan de innovatiebox) is gunstig voor het bedrijf.
- “Moore’s Law”: De constante vraag naar kleinere, snellere en efficiëntere chips (bekend als Moore’s Law) heeft ASML gedwongen tot continue innovatie en heeft hen een bijna monopolistische positie gegeven in de race om steeds kleinere structuren op chips te kunnen printen.
Kortom, ASML’s succes is een combinatie van visionair leiderschap, immense investeringen, unieke technologische doorbraken, een sterk lokaal en internationaal ecosysteem en een gunstig ondernemersklimaat. Dit heeft Nederland een ongekende en strategisch belangrijke positie gegeven in de wereldwijde chipindustrie.