Het idee dat AI “de kennis van het volk” terugbrengt en zo de burger democratiseert klinkt aantrekkelijk, maar het is genuanceerder. Laten we het vanuit verschillende invalshoeken bekijken:
✅ Ja, AI heeft potentieel om democratiserend te werken:
Toegang tot kennis wordt breder: Burgers krijgen via AI (zoals ChatGPT, Claude, Perplexity) toegang tot een enorme hoeveelheid informatie, zonder tussenkomst van experts, instellingen of dure opleidingen.
Taalmodellen kunnen complexe onderwerpen begrijpelijk maken, wat emancipatie en zelfredzaamheid kan versterken. Collectieve data voedt AI: Veel AI’s worden getraind op publieke data (forums, Wikipedia, open-source projecten), die juist gevormd zijn door “het volk”. Daarmee is AI deels een reflectie van maatschappelijke kennis en waarden. Nieuwe tools voor burgerparticipatie: AI kan helpen bij participatieve processen zoals burgerberaden, beleidsanalyse, of het inzichtelijk maken van overheidsinformatie. Je kunt als burger zelf beleid simuleren, data visualiseren of juridische informatie opzoeken.
❌ Maar er zijn sterke anti-democratische tendensen:
AI wordt gebouwd en gecontroleerd door elites: Grote AI-modellen zijn eigendom van techbedrijven als OpenAI, Google, Anthropic, Microsoft. Burgers hebben geen zeggenschap over hoe modellen getraind worden of waarvoor ze worden ingezet. De training is vaak ondoorzichtig (closed-source), en bias of censuur kan onopgemerkt blijven.
Surveillance en controle: AI wordt ook ingezet door staten en bedrijven voor surveillance, gedragssturing, en profilering van burgers (denk aan China, predictive policing, targeted advertising). In plaats van democratisering zie je vaak versterking van bestaande machtsstructuren. De kennis die ‘terugkomt’ is gefilterd: De AI engine bepaalt hoe kennis gepresenteerd wordt. Het selecteert, parafraseert en abstraheert — en dat is vaak geen neutrale handeling. Informatie van “het volk” wordt verwerkt, maar de stem van het volk wordt niet altijd herkend of behouden.
🔁 Samengevat:
AI heeft het potentieel om democratisering te ondersteunen, omdat het kennis toegankelijker maakt en burgers nieuwe mogelijkheden biedt voor participatie en zelfontwikkeling.
Maar in de praktijk wordt AI veelal ingezet binnen commerciële en staatsstructuren die eerder centraliserend dan bevrijdend werken.
👉 De mate waarin AI de burger democratiseert, hangt af van:
Wie de technologie beheert Hoe transparant de modellen zijn Of burgers betrokken worden bij ontwerp en toezicht Hoe data en algoritmes worden gebruikt — voor of tegen mensen