Door Redaktie
Concrete Voorbeelden uit Nederland
Kunstmatige intelligentie verandert het Nederlandse theaterlandschap op fascinerende wijze. Van AI als medescenarioschrijver tot innovatieve toegankelijkheidsoplossingen – hier zijn de meest opvallende voorbeelden van hoe theater en AI samenkomen.
🎭 AI als Co-Creator en Performer
URLAND – Formerly Known As
Het performancecollectief URLAND ging een bijzondere samenwerking aan met ChatGPT voor hun voorstelling. Ze gebruikten de AI om delen van het script te genereren via gedetailleerde prompts. Het resultaat? Een Blade Runner-achtige meta-voorstelling die de verschuivende betekenis van kunst bevraagt.
Het meest intrigerende element: Ze werkten met gekloonde stemmen van de acteurs, waardoor het publiek zich constant afvroeg wat nog ‘echt’ en wat ‘kunstmatig’ was. Een spel met perceptie dat de kern raakt van onze relatie met AI.
De Veenfabriek/Orkest De Ereprijs/ECHO – h/AI (human/Artificial Intelligence)
Dit muziektheater project gaat nog een stap verder. Hier wordt AI niet alleen als hulpmiddel gebruikt, maar als volwaardige medeschepper van regie, tekst én muziek. Samen met menselijke artiesten ontstaat zo “bovenmenselijk muziektheater” dat fundamentele vragen stelt over menselijkheid en kunstmatige intelligentie.
Barend Boes Kaptein – R.U.R.
Een fascinerende cirkel sluit zich wanneer theatermaker Barend Boes Kaptein AI vraagt een toneelstuk over zichzelf te schrijven. De AI komt met het klassieke sciencefictionstuk R.U.R. uit 1920 – een verhaal over robots dat nu nieuwe relevantie krijgt.
Technische innovatie: De rollen van ‘Helena’ en ‘de Robot’ worden gespeeld door poppen met videomapping, waarbij karakters letterlijk tot leven komen door projectie.
💡 AI voor Publieksbeleving en Toegankelijkheid
Het Nationale Theater – LiveText Slimme Bril
Het HNT ontwikkelde een baanbrekende toegankelijkheidsoplossing: LiveText. Deze slimme bril biedt realtime ondertiteling in maar liefst 223 talen.
Impact: Deze innovatie opent theaterdeuren voor:
- Internationaal publiek
- Doven en slechthorenden
- Anderstalige bezoekers
Sh4dow – Interactief Theater uit Denemarken
Hoewel van Deense origine, werd deze voorstelling ook in Nederland besproken als innovatief voorbeeld. Hier krijgt een ‘live AI’ de hoofdrol die wordt gevoed door publieksvragen.
Revolutionaire benadering: Het publiek transformeert van passieve toeschouwer naar actieve deelnemer die de voorstelling daadwerkelijk beïnvloedt.
🧠 AI als Artistieke Reflectie
Naast technische toepassingen wordt AI steeds vaker het centrale thema van voorstellingen. Denk aan het werk van wetenschapsjournalist Diederik Jekel of educatieve producties zoals “Ai, ai, ai” die jongeren kritisch leren omgaan met nepnieuws en AI-technologie.
De Toekomst van AI in Theater
Deze voorbeelden tonen aan dat het Nederlandse theater AI omarmt op twee manieren:
- Als revolutionair gereedschap voor creatie en toegankelijkheid
- Als bron van artistieke reflectie over onze digitale toekomst
De grenzen tussen mens en machine, tussen echt en kunstmatig, vervagen op het toneel – en dat levert fascinerende kunst op die ons aan het denken zet over onze eigen plaats in een AI-gedreven wereld.
Geïnteresseerd in de ethische discussies rondom AI in de culturele sector? Onderwerpen zoals auteursrechten en artistieke eigenschap worden steeds relevanter naarmate AI meer geïntegreerd raakt in het creatieve proces.