Hier is een overzicht van de meest interessante AI-initiatieven en projecten waar de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) bij betrokken is:
1. Machine Learning Lab
Een innovatief initiatief dat gemeenten ondersteunt bij het toepassen van AI voor maatschappelijke vraagstukken. Het lab ontwikkelde een methodiek én businesscase, plus handvatten rond privacy en ethiek voor datagedreven gemeentelijk werken . Resultaten omvatten: begeleiding van gemeenten en private partijen, en concrete producten zoals rapporten en methodieken (klaar rond maart 2022) .
2. Pilots voor arbeidsmarkt, dienstverlening en juridische processen
Pilot WerkSaam Westfriesland: generatieve AI ondersteunt arbeidscoaches zodat zij minder administratie hoeven te doen en meer tijd hebben voor persoonlijke begeleiding . Gemeente Amsterdam: inzet van AI bij bezwaarprocedures – met transcriptie van hoorzittingen en clustering van bezwaarbrieven – in samenwerking met HvA . Gemeente Breda („Ambtenaar 2.0“) met Copilot: experiment met Microsoft’s Copilot voor efficiënter e-mailbeheer, documentcreatie en informatie-onderzoek .
3. Opschaling van virtuele AI‑assistenten
De VNG schaaalt succesvolle pilots (zoals ‘Montferland AI’, ‘Gem’ en de ‘Friese Aanpak’) op tot minstens 20 gemeenten vóór eind 2025 . Gesubsidieerd door ministerie van BZK via programma VNG GROEI, met focus op herbruikbare bouwblokken, kennisdeling en uniforme aanpak .
4. Ondersteuning voor open Nederlands taalmodel: GPT‑NL
VNG steunt ontwikkeling van GPT‑NL, een open taalmodel door TNO, NFI en Surf. Doel: minder afhankelijkheid van buitenlandse commerciële AI, met nadruk op transparantie en Europese waarden . GPT‑NL kan gemeenten helpen bij bijvoorbeeld documentgeneratie, informatieservices en interne ondersteuning.
5. Kennisdeling, governance & ethiek
De VNG biedt: Trendanalyses en whitepapers over verantwoord gebruik van AI & algoritmes . Community‑platform (“AI en Algoritmes”) met >400 gemeentelijke professionals voor meet‑ups, webinars, voorbeelden en instrumenten . Tools & richtlijnen zoals quickscans, implementatiekaders en het algoritmekader rond Europese AI‑wetgeving .
🔍 Samenvattend
Methodiek & tooling: Machine Learning Lab biedt structuur & kennis voor ethische AI-toepassing. Concrete pilots: Gericht op dienstverlening, juridische processen en arbeidsmarktinnovatie. Opschaling virtuele assistenten: Van lokale initiatieven naar breed implementatie. Eigen taalmodel (GPT‑NL): Veilig, transparant en controleerbaar alternatief voor commerciële modellen. Governance & community: Ethische richtlijnen, samenwerking, kennisdeling en beleidskaders.
GPT-NL is een Nederlands taalmodel dat in ontwikkeling is als open, transparant en verantwoord alternatief voor grote commerciële AI-modellen zoals ChatGPT, Claude of Gemini. Het initiatief wordt ondersteund door onder andere TNO, NFI (Nederlands Forensisch Instituut), SURF en ook door overheden zoals de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en het ministerie van BZK.
Hieronder leg ik uit wat GPT-NL is, waarom het belangrijk is en wat de ambities zijn.
🧠 Wat is GPT-NL precies?
GPT-NL is:
Een Nederlandstalig generatief taalmodel, gebaseerd op transformer-architectuur (zoals GPT-4, LLaMA, Mistral, etc.). Gericht op gebruik in de Nederlandse publieke sector: overheden, onderwijs, zorg, wetenschap, en rechtspraak. Open source of minimaal transparant qua werking en trainingsdata (in tegenstelling tot veel commerciële modellen).
🎯 Waarom wordt GPT-NL ontwikkeld?
1. Onafhankelijkheid
De Nederlandse overheid wil minder afhankelijk zijn van commerciële techbedrijven (zoals OpenAI, Google, Meta) die:
Onbekende trainingsdata gebruiken. Niet transparant zijn over beslislogica. Amerikaanse belangen of waarden kunnen vooropstellen.
2. Veiligheid en controle
Voor gebruik in overheidsdocumentatie, beleid, rechtspraak of onderwijs is betrouwbaarheid, herleidbaarheid en privacybescherming essentieel. GPT-NL moet voldoen aan AVG, Europese AI-wetgeving (AI Act), en ethische kaders.
3. Verantwoorde inzet van AI
GPT-NL wordt getraind met publiek verantwoorde data (bijv. overheidspublicaties, wetgeving, Nederlands onderwijs- en zorgmateriaal). Er wordt expliciet nagedacht over bias, discriminatie, en controle over gegenereerde output.
📍 Wie zit erachter?
TNO: Technisch ontwikkelaar & onderzoeker op gebied van verantwoorde AI. SURF: ICT-coöperatie voor onderwijs en onderzoek, levert rekenkracht en infrastructuur. NFI: Brengt forensische kennis in, onder andere over betrouwbaarheid en audittrail. VNG & Ministerie van BZK: Ondersteunen GPT-NL voor gemeentelijk en bestuurlijk gebruik.
📈 Wat zijn de toepassingen?
Denk aan:
Slimme documentenassistenten voor ambtenaren (beleid, vergunningen, besluitvorming). Chatbots voor burgers, maar transparant en AVG-proof. Ondersteuning in rechtspraak: zoals samenvatten van jurisprudentie. Onderwijs- en onderzoeksmodellen zonder data naar buitenlandse servers te sturen.
🔮 Status (medio 2025)
Er is al een proof-of-concept ontwikkeld (2023–2024). In 2025 worden verdere stappen gezet richting opschaling, openstelling en pilotimplementaties bij o.a. gemeenten, universiteiten en ministeries. De ambitie is om GPT-NL actief in te zetten vóór 2026 als breed toegankelijk alternatief.
📌 Waarom is dit belangrijk?
GPT-NL is een strategische zet:
Het geeft Nederland controle over eigen taaltechnologie. Verhoogt transparantie en ethiek in publieke AI-toepassingen. Biedt een model dat beter aansluit bij de Nederlandse taal, cultuur, wetten en normen.