De evolutie van het persbureaulandschap in de Benelux

Inleiding

De afgelopen tien jaar hebben geen grote, nieuwe algemene persbureaus zoals het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) of het Belgische Belga het licht doen zien in Nederland of België. In plaats van nieuwe spelers te verwelkomen, heeft de sector gekozen voor consolidatie en samenwerking. Tegelijkertijd is er een geheel nieuwe laag ontstaan in het medialandschap, die een antwoord biedt op de uitdagingen van betrouwbaarheid en onafhankelijkheid in de nieuwsvoorziening.

Waarom er geen nieuwe persbureaus zijn ontstaan

De business-to-business realiteit

Persbureaus opereren in een specifieke business-to-business (B2B) markt waarbij zij ruwe feiten en beelden leveren aan kranten, omroepen en andere media. Deze markt kenmerkt zich door hoge toetredingsdrempels vanwege de vereiste infrastructuur: een uitgebreid netwerk van journalisten, fotografen en correspondenten wereldwijd.

Consolidatie in plaats van uitbreiding

Waar andere sectoren nieuwe spelers verwelkomen, ziet de persbureaumarkt juist consolidatie. Een opmerkelijk voorbeeld hiervan is de overname van databureau LocalFocus door het ANP in december 2021. Deze strategische acquisitie versterkte de positie van het ANP op het gebied van datajournalistiek en visualisatie.

Europese samenwerking als alternatief

In plaats van nieuwe concurrenten hebben bestaande persbureaus gekozen voor samenwerking. In september 2022 werd The European Newsroom gelanceerd in Brussel, een samenwerkingsproject van 18 Europese persbureaus, waaronder ANP en Belga. Deze initiële biedt diverser EU-nieuws als tegenwicht tegen eenzijdige berichtgeving vanuit Europese instellingen.

Meer recentelijk, in juli 2025, kondigden ANP en Belga een samenwerking aan voor de opbouw van één van Europa’s grootste beeldarchieven, wat de trend van consolidatie verder onderstreept.

Alternatieve media als reactie op ‘conditionering’

Het ontstaan van onafhankelijke platforms

Als reactie op zorgen over beperkte perspectieven in de gevestigde media zijn er sinds 2010 talrijke onafhankelijke nieuwsplatforms ontstaan. Deze partijen fungeren vaak als eigen ‘mini-persbureau’ door zelf onderzoek te doen, zonder tussenkomst van traditionele persbureaus.

Voorbeelden van nieuwe spelers

Nederland:

• Follow the Money (FTM): Opgericht in 2009 door Eric Smit, Mark Koster en Arne van der Wal, richt zich op financieel-economische onderzoeksjournalistiek met circa vijftig journalisten.
• De Correspondent: Gelanceerd op 30 september 2013, pionier in constructieve journalistiek die zich richt op achtergronden in plaats van dagelijks nieuws.

België:
Vergelijkbare initiatieven zijn ontstaan, zoals platforms die zich bewust afzetten tegen mainstream media om alternatieve perspectieven te bieden.

Verschil met traditionele persbureaus

Deze platforms zijn geen persbureaus in de traditionele zin – zij leveren niet aan andere media, maar fungeren als eindproduct voor lezers. Hun focus ligt op diepgravend onderzoek en het bieden van context bij nieuwsgebeurtenissen.

De opkomst van professionele factchecking

Een nieuwe sector ontstaat

Om het probleem van slechte onderbouwing in sociale media aan te pakken, is er in de afgelopen decade een geheel nieuwe sector ontstaan: professionele factchecking. Deze organisaties fungeren als het filter dat vroeger de eindredactie vormde.

Nederlandse ontwikkelingen

Nieuwscheckers: Dit initiatief van de Universiteit Leiden werd in november 2017 erkend als factcheck-organisatie en controleert claims van politici en viral nieuws.

Belgische initiatieven

Factcheck.Vlaanderen: Opgericht in april 2019 door de vzw Square, vlak voor de Europese, regionale en federale verkiezingen, om desinformatie op sociale media te bestrijden.

Europese coördinatie

European Digital Media Observatory (EDMO): Dit EU-brede netwerk coördineert de strijd tegen desinformatie. De Benelux wordt vertegenwoordigd door EDMO BeLux, dat in oktober 2021 werd gelanceerd en opereert in vijf talen.

Overzicht van de huidige situatie

Type organisatie Primaire functie Status laatste 10 jaar Traditionele persbureaus (ANP, Belga) B2B nieuwslevering aan media Consolidatie en samenwerking Onderzoeksplatforms (FTM, De Correspondent) Onafhankelijke diepgravende journalistiek Sterke groei als alternatief Factcheck-organisaties (Nieuwscheckers, Factcheck.Vlaanderen) Verificatie van online claims Volledig nieuwe sector

Conclusie

De medialandschap in de Benelux heeft de afgelopen tien jaar een fundamentele transformatie ondergaan. In plaats van nieuwe persbureaus zijn er drie parallelle ontwikkelingen zichtbaar: consolidatie binnen de traditionele persbureausector, de opkomst van onafhankelijke onderzoeksplatforms, en de geboorte van een professionele factcheck-industrie.

Voor nieuws consumenten betekent dit dat betrouwbare informatievoorziening niet langer afkomstig is van één type organisatie, maar van een ecosysteem van complementaire actoren. Gevestigde persbureaus blijven de snelle feiten leveren, terwijl onderzoeksplatforms context verschaffen en factcheckers de betrouwbaarheid bewaken.

Deze ontwikkeling toont aan dat de sector zich heeft aangepast aan de digitale realiteit, waarbij diversiteit en specialisatie hebben gefungeerd als alternatief voor het traditionele model van dominante, centrale persbureaus.

Dit artikel is gebaseerd op openbare bronnen en rapporten van betrokken organisaties. Voor de meest actuele ontwikkelingen wordt verwezen naar de websites van de genoemde organisaties.